Patent başvurusu yapan herkes, ilk heyecanın ardından şu gerçekle karşılaşır:
Her yıl düzenli olarak yıllık ücret ödemek gerekir.
Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT), yıllık ücretleri başvuru tarihinden itibaren 3. yıldan başlayarak 20. yıla kadar talep eder. Ancak bu ücretler sabit değildir; yıllar ilerledikçe belirgin şekilde artar. Özellikle 15. yıldan sonra adeta sıçrama yapar ve 20. yıl için ödenecek tutar ilk yılların kat kat üzerindedir.
Peki bu artışın sebebi nedir?
Neden yıllar geçtikçe daha fazla ödeme yaparız?
Bu yazıda, yıllık ücretlerin artış mantığını hem yerel hem uluslararası patent sistemleri çerçevesinde ele alıyor, bu artışın arkasındaki stratejik nedenleri inceliyoruz.
1. Kamu Yararını Gözeten Bir Denge Mekanizması
Patentler, buluş sahibine 20 yıl boyunca münhasır bir hak tanır. Bu, önemli bir ayrıcalıktır; çünkü buluşun piyasadaki kullanımı, izinsiz çoğaltılması veya satışı patent süresince engellenebilir.
Ancak bu tekel hakkı sınırsız ve karşılıksız bir ayrıcalık değildir.
Patent sistemi, özel çıkar ile kamu yararı arasında denge kurar. Artan yıllık ücretler, bu dengenin bir aracıdır. Sistem, patent sahibine her yıl şunu sorar:
“Bu korumayı sürdürmek senin için hâlâ değerli mi?”
Cevap “hayır” ise, yıllık ücret ödenmez ve patent hükümsüz hale gelir. Böylece kullanılmayan veya ticarileşmeyen buluşlar kamunun ortak bilgisi haline gelir.
2. Kullanılmayan Patentleri Sistemden Temizleme Yolu
Şirketler, özellikle AR-GE yoğun sektörlerde, yılda onlarca hatta yüzlerce patent başvurusu yapar. Ancak bu başvuruların tamamı ticari başarıya ulaşmaz. Bazıları sadece savunma amacı taşır, bazıları ise zamanla değerini yitirir.
İşte yıllık ücretler bu noktada doğal bir filtre gibi çalışır.
Örnek:
Bir firma 2010 yılında 30 patent başvurusu yaptı. 2024 itibariyle sadece 8’i aktif olarak üretimde kullanılıyor. Diğerleri için 15. yıl ve sonrası ödenecek yüksek ücretler firmaya yük oluşturuyor. Dolayısıyla kullanılmayan 22 patent terk ediliyor.
Bu sayede patent sistemi, canlı ve güncel kalır. Yalnızca ticari değeri olan veya geliştirilmeye devam eden buluşlar koruma altında tutulur.
3. Zamanla Artan Ticari Kazanç ve Sorumluluk
Patentten elde edilen kazanç genellikle zamanla artar. İlk yıllarda ürün geliştirme, test, regülasyon süreçleri gibi aşamalar vardır. Ancak patentin orta ve son yıllarında:
- Ürün piyasaya sürülür,
- Lisans gelirleri elde edilir,
- Rakiplerden ciddi bir avantaj sağlanır.
Bu durumda, devlet doğal olarak der ki:
“Bu ayrıcalıktan daha fazla fayda sağlıyorsan, daha fazla katkı sunmalısın.”
Örnek:
Bir biyoteknoloji firması, 8. yılında ruhsat alarak patentli bir ilacı piyasaya sürdü. 15. yılda yılda 50 milyon TL gelir elde etmeye başladı. Bu patentin yıllık koruma bedeli 5.000 TL’ye çıksa bile, bu bedel ticari kazançla kıyaslandığında oldukça düşüktür.
Bu şekilde, yüksek gelirli patentlerden kamuya da bir ekonomik katkı sağlanmış olur.
4. Uluslararası Sistemlerle Uyum
TÜRKPATENT’in uyguladığı artan yıllık ücret yapısı, tek başına Türkiye’ye özgü değildir. Hemen hemen tüm gelişmiş ülkelerde benzer yapılar söz konusudur.
Örneğin:
- EPO (Avrupa Patent Ofisi) 3. yıl için 690 Euro Euro, 10. yıl için 1.775 Euro ücret alır.
- USPTO (ABD), bakım ücretlerini 3.5, 7.5 ve 11.5. yıllarda kademeli şekilde alır ve her aşamada ücret artar.
- JPO (Japonya) da yıllık ücretleri artırarak devam ettirir.
Bu sistemler, aynı amaçla yani gereksiz korumanın önlenmesi ve kamu yararı gözetilmesi hedefiyle hareket eder.
5. Son Yıllarda Azalan Yenilik Gücü
Patent süresinin son yıllarında buluşun yenilik etkisi azalır. Teknoloji gelişmiştir, muhtemelen alternatif çözümler üretilmiştir. Ancak tekel hakkı hâlâ devam eder.
Sistem, bu son yılları “pahalı yıllar” yaparak patent sahibine şunu sorar:
“Artık yeni oyuncular pazara girmeye hazırlanıyor. Bu son yıllar senin için hâlâ önemli mi?”
Eğer cevap “evet” ise, yüksek bedel ödenerek haklar devam ettirilir. Eğer değilse, patent kendiliğinden hükümsüzleşir.
Sonuç: Akıllı Bir Sistem, Stratejik Bir Araç
Patent yıllık ücretlerinin artan yapısı, sadece bir gelir kaynağı değildir. Aynı zamanda:
- Kullanılmayan patentleri sistem dışına iter,
- Ticarileşen buluşların kamuya katkısını sağlar,
- Patent portföy yönetimini daha stratejik hale getirir.
Bu nedenle özellikle 10. yıldan sonra patent sahiplerinin şu soruları sorması gerekir:
- “Bu patent bana hâlâ kazanç sağlıyor mu?”
- “Üretimde mi, lisanslamada mı kullanılıyor?”
- “Rakipleri engellemek için stratejik mi?”
Cevaplar “evet” ise yıllık ücret ödenmeli ve koruma devam ettirilmelidir. Aksi takdirde kaynaklar, daha değerli patentlerin korunmasına yönlendirilmelidir. Ayrıntılı bilgi almak için 0216 553 22 23 telefon üzerinden hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz. İletişim bilgilerimiz için tıklayın.
