Bir Ürün Hem Patent Hem de Tasarım Tescili ile Korunabilir mi?

Türkiye’de endüstriyel tasarım tescili ile patent tescili, fikri mülkiyet hukukunun iki farklı koruma türü olup, bir ürünün farklı yönlerini korumayı amaçlar. Her iki koruma türü de 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) kapsamında düzenlenmiştir, ancak kapsadıkları alanlar, koruma süreleri ve şartları açısından önemli farklılıklar gösterir. Aşağıda, bu iki koruma türünün farklarını detaylı bir şekilde açıklayacak, ardından bir ürünün hem patent hem de tasarım tesciliyle korunup korunamayacağını örneklerle ele alacağım.

1. Endüstriyel Tasarım Tescili ile Patent Tescili Arasındaki Farklar

a. Endüstriyel Tasarım Tescili

• Tanım: Endüstriyel tasarım, bir ürünün dış görünümüne (estetik özelliklerine) ilişkin yenilikçi ve özgün tasarımları korur. SMK m. 55’e göre, tasarım, bir ürünün tamamının veya bir kısmının görünümünü kapsar (örneğin, şekil, renk, doku, desen).
• Koruma Kapsamı: Sadece ürünün dış görünümünü korur; ürünün teknik veya işlevsel özellikleri tasarım tescili kapsamına girmez.
• Koruma Şartları:
  • Yenilik: Tasarım, tescil başvurusundan önce dünya çapında kamuya sunulmamış olmalıdır.
  • Ayırt edici nitelik: Tasarım, mevcut tasarımlardan belirgin şekilde farklı olmalıdır (SMK m. 56).
• Koruma Süresi: Tescil tarihinden itibaren 5 yıl korunur ve 5’er yıllık yenilemelerle toplam 25 yıla kadar uzatılabilir (SMK m. 67).
• Başvuru Süreci: Türk Patent ve Marka Kurumu’na (TÜRKPATENT) başvuru yapılır. İnceleme, yenilik ve ayırt edicilik açısından yapılır, ancak teknik özellikler değerlendirilmez.
• Örnekler:
  • Bir mobilya firmasının ürettiği modern bir koltuğun özgün kavisli şekli ve kumaş deseni.
  • Bir halı üreticisinin estetik bir çiçek motifi içeren halı deseni.
  • Bir cep telefonunun yuvarlatılmış kenarları ve ekran düzeni.

b. Patent Tescili

• Tanım: Patent, bir buluşun teknik bir sorunu çözen, yeni ve sanayiye uygulanabilir özelliklerini korur. SMK m. 82’ye göre, patent, buluş sahibine belirli bir süre boyunca buluşu kullanma ve başkalarının kullanmasını engelleme hakkı verir.
• Koruma Kapsamı: Buluşun teknik ve işlevsel özelliklerini korur; estetik yönler patent korumasına girmez.
• Koruma Şartları:
  • Yenilik: Buluş, dünya çapında daha önce kamuya açıklanmamış olmalıdır.
  • Buluş basamağı: Buluş, alanında uzman bir kişi için bariz olmamalıdır.
  • Sanayiye uygulanabilirlik: Buluş, sanayi veya tarımda kullanılabilir olmalıdır (SMK m. 83).
• Koruma Süresi: Patent için 20 yıldır (SMK m. 101). Yenileme yoktur; süre sonunda koruma sona erer.
• Başvuru Süreci: TÜRKPATENT’e başvuru yapılır. İnceleme süreci daha karmaşıktır; patent araştırması, teknik raporlar ve uluslararası veri tabanları üzerinden yenilik değerlendirmesi yapılır.
• Örnekler:
  • Bir halı dokuma makinesinin enerji tasarrufu sağlayan yeni bir motor mekanizması.
  • Bir cep telefonunun batarya ömrünü uzatan yeni bir şarj teknolojisi.
  • Bir mobilya parçasını daha dayanıklı hale getiren yeni bir bağlantı sistemi.

Karşılaştırmalı Özet

2. Bir Ürün Hem Patent Hem de Tasarım Tescili ile Korunabilir mi?

Evet, bir ürün Türk hukukunda kümülatif koruma ilkesine uygun olarak hem patent hem de endüstriyel tasarım tescili ile korunabilir, ancak bu durum ürünün hem teknik hem de estetik özelliklerinin ayrı ayrı koruma şartlarını sağlamasına bağlıdır. SMK m. 58/3, bir tasarımın aynı zamanda Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında eser olarak korunabileceğini belirtirken, patent ve tasarım korumalarının bir arada uygulanması için ürünün teknik ve estetik unsurlarının ayrıştırılabilir olması gerekir.

Kümülatif Koruma Şartları

• Teknik Özellikler için Patent: Ürünün teknik bir sorunu çözen, yeni, buluş basamağı içeren ve sanayiye uygulanabilir bir özelliği varsa, patent tescili alınabilir.
• Estetik Özellikler için Tasarım Tescili: Ürünün dış görünümü yenilik ve ayırt edici nitelik taşıyorsa, endüstriyel tasarım tescili alınabilir.
• Ayrıştırılabilirlik: Teknik özellikler ile estetik özellikler birbirinden bağımsız olarak değerlendirilmelidir. Örneğin, bir ürünün teknik işlevi patentle korunurken, aynı ürünün estetik tasarımı ayrı bir tescil konusu olabilir.

Örnekler

• Halı Üretimi Örneği

  • Durum: Bir halı üreticisi, yeni bir dokuma teknolojisi geliştiriyor (örneğin, daha az su kullanarak halı üreten bir makine) ve aynı zamanda halının yüzeyinde özgün bir geometrik desen tasarlıyor.
  • Patent Tescili: Dokuma makinesinin su tasarrufu sağlayan mekanizması, yenilik, buluş basamağı ve sanayiye uygulanabilirlik şartlarını sağlıyorsa, patentle korunabilir.
  • Tasarım Tescili: Hal Halının geometrik deseni, yenilik ve ayırt edici nitelik taşıyorsa, endüstriyel tasarım tescili ile korunabilir.
  • Kümülatif Koruma: Bu durumda, makine patenti 20 yıl, halı deseni ise 25 yıla kadar korunabilir.

• Akıllı Telefon Örneği

  • Durum: Bir teknoloji şirketi, yeni bir akıllı telefon geliştiriyor. Telefonun batarya ömrünü artıran bir şarj teknolojisi var ve telefonun dış tasarımı (örneğin, çerçevesiz ekran ve özel bir renk gradyanı) estetik açıdan özgün.
  • Patent Tescili: Şarj teknolojisi, teknik bir yenilik sunduğu için patentle korunabilir.
  • Tasarım Tescili: Telefonun dış görünümü (ekran şekli, renk düzeni) tasarım tescili ile korunabilir.
  • Kümülatif Koruma: Şirket, hem teknik özelliği hem de estetik tasarımı ayrı ayrı tescil ettirerek telefonun farklı yönlerini koruyabilir.

• Mobilya Örneği

  • Durum: Bir mobilya firması, katlanabilir bir masa üretiyor. Masanın katlanma mekanizması yeni bir teknik çözüm sunuyor ve masanın yüzeyinde özgün bir ahşap oyma deseni var.
  • Patent Tescili: Katlanma mekanizması, teknik bir buluş olarak patentle korunabilir.
  • Tasarım Tescili: Ahşap oyma deseni, estetik bir tasarım olarak tescil edilebilir.
  • Kümülatif Koruma: Firma, masanın hem işlevsel hem de estetik unsurlarını ayrı ayrı koruyabilir.

• Otomobil Örneği

  • Durum: Bir otomotiv şirketi, yeni bir elektrikli araç geliştiriyor. Araçta enerji verimliliği sağlayan bir motor sistemi ve aracın dış tasarımında özgün bir aerodinamik şekil var.
  • Patent Tescili: Motor sistemi, teknik bir yenilik olarak patentle korunabilir.
  • Tasarım Tescili: Aracın dış görünümü (örneğin, far tasarımı veya gövde şekli) tasarım tescili ile korunabilir.
  • Kümülatif Koruma: Şirket, motor teknolojisini ve araç tasarımını ayrı ayrı tescil ettirerek kapsamlı bir koruma sağlayabilir.

Pratik Uygulama ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Başvuru Stratejisi: Patent ve tasarım başvuruları ayrı ayrı yapılmalıdır, çünkü her biri farklı inceleme süreçlerinden geçer. Patent başvurusu teknik bir tarifname gerektirirken, tasarım başvurusu görsel sunumlara dayanır.
• Ön Araştırma: Başvurudan önce, TÜRKPATENT veri tabanı, WIPO’nun Global Design Database’i veya Espacenet gibi uluslararası veri tabanlarında ön araştırma yapılmalıdır. Örneğin, bir halı deseni için daha önce benzer bir desen tescil edilmişse, tasarım tescili reddedilebilir.
• Hak Çakışmaları: Kümülatif koruma alındığında, hakların çakışmaması için tescil kapsamları netleştirilmelidir. Örneğin, bir tasarım tescili, ürünün teknik işlevini kapsamamalıdır.
• Ek Koruma (FSEK): Eğer bir tasarım, estetik açıdan “sahibinin hususiyetini taşıyorsa” ve güzel sanat eseri niteliği taşıyorsa, FSEK kapsamında telif hakkı koruması da talep edilebilir. Örneğin, bir halı deseni, özgün bir sanat eseri olarak korunabilir.

Sonuç ve Tavsiyeler

Endüstriyel tasarım tescili, bir ürünün estetik yönlerini; patent tescili ise teknik ve işlevsel yönlerini korur. Bir ürün, hem teknik bir yenilik hem de estetik bir özgünlük içeriyorsa, Türk hukukunda SMK kapsamında kümülatif olarak her iki koruma türüyle de tescil edilebilir. Örneğin, bir halı deseni estetik olarak tasarım tesciliyle, dokuma teknolojisi ise patentle korunabilir. Ancak, her iki tescil için ayrı başvuru yapılmalı ve yenilik ile ayırt edicilik/buluş basamağı şartları sağlanmalıdır.

Tavsiyeler:

• Patent Vekili Desteği: Patent ve tasarım başvuruları teknik ve hukuki uzmanlık gerektirir. TÜRKPATENT’e kayıtlı bir patent vekiliyle çalışmak, başvuru sürecini kolaylaştırır ve reddedilme riskini azaltır.
• Ön Araştırma: Başvuru öncesi detaylı bir patent ve tasarım araştırması yapılmalıdır. Örneğin, halı deseni için WIPO’nun veri tabanında benzer desenler kontrol edilmelidir.
• Stratejik Planlama: Ürünün hangi yönlerinin korunacağı (teknik mi, estetik mi, her ikisi mi) önceden belirlenmeli ve buna uygun tescil stratejisi geliştirilmelidir.
• FSEK Dikkate Alınmalı: Estetik tasarımlar için telif hakkı koruması da değerlendirilmelidir, özellikle halı gibi sanatsal unsurlar içeren ürünlerde.
  
  Ayrıntılı bilgi almak için0216 553 22 23 telefon üzerinden hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz. İletişim bilgilerimiz için tıklayın.