Giriş
Bir sandalye tasarladınız. Şık, fonksiyonel ve özgün. Hem üretime geçtiniz hem de Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan tasarım tescil belgesi aldınız. Ama işler burada bitmiyor.
Peki bu sandalye, yalnızca endüstriyel bir tasarım mı?
Yoksa aynı zamanda Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında bir sanat eseri olarak da korunabilir mi?
Bu sorunun yanıtı, sadece hukuki değil, ticari olarak da büyük farklar yaratır.
1. Eser Koruması Nedir? Tescil Gerektirir mi?
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na (FSEK) göre; bir çalışmanın eser sayılabilmesi için şu 3 temel özelliği taşıması gerekir:
- Orijinallik (eser sahibinin kişisel ve yaratıcı katkısı olmalı),
- Somutlaşma (düşünce değil, somut bir forma bürünmeli),
- Estetik/entellektüel nitelik taşımalı.
Ve en önemlisi:
Eser koruması otomatik doğar. Tescil şartı yoktur.
2. Endüstriyel Tasarım Nedir?
Tescilli endüstriyel tasarımlar, ürünün dış görünümüne yönelik yenilik ve ayırt edicilik özellikleri taşıyan tasarımlardır.
Koruma süresi 5 yıl + 4 defa yenileme ile toplamda 25 yıldır.
Ancak bu koruma yalnızca ticari kullanımın dış görünümüyle ilgilidir.
Yani aynı tasarımı başka biri kullanmaz ama sanat yönü korunmaz.
3. İki Hukuki Sistem: Paralel Koruma Mümkün mü?
Evet! Bir tasarım aynı anda hem tescilli endüstriyel tasarım hem de eser olabilir.
Bu durum, “ikili koruma” ya da “kümülatif koruma” olarak bilinir.
Yargıtay ve Danıştay kararları, bu konuda birçok kez “tasarımın aynı zamanda eser olarak da korunabileceğini” açıkça kabul etmiştir.
4. Gerçek Hayattan Örnekler
Örnek 1: Philippe Starck’ın “Juicy Salif” Limon Sıkacağı
Bu ikonik limon sıkacağı, hem tescilli bir tasarımdır hem de modern sanat eseri olarak MoMA koleksiyonundadır.
Örnek 2: Eames Lounge Chair
Ünlü Eames koltuğu, 1950’lerde tasarlandı.
- Hem ticari olarak üretildi,
- Hem de FSEK’e göre eser koruması kapsamında dava konusu olmuştur.
5. Eser Olarak Koruma Ne Sağlar?
|
Özellik |
Tasarım Tescili |
Eser Koruması (FSEK) |
|
Süre |
En fazla 25 yıl |
Eser sahibinin hayatı + 70 yıl |
|
Tescil Gerekir mi? |
Evet |
Hayır |
|
Koruma alanı |
Görünüm |
Sanatsal ve entelektüel yön |
|
Lisans/Kullanım hakkı |
Ticari |
Eser sözleşmesi ile devredilir |
|
Dava açma hakkı |
Sahibine ait |
Eser sahibine ve haleflerine |
6. Ne Tür Tasarımlar Aynı Zamanda Eser Sayılabilir?
- Yüksek sanatsal değer taşıyan mobilyalar
- Mücevher ve takı tasarımları
- Seramik, cam objeler
- Aydınlatma ürünleri (estetik yönü baskınsa)
- Grafik desenler (halı, kumaş gibi)
Eğer tasarım, sadece işlevsel değil aynı zamanda estetik kaygı taşıyorsa, eser niteliği kazanabilir.
7. Tasarım Tescili Bitse de Eser Koruması Devam Eder
Bu çok kritik bir avantajdır.
Örneğin, 1990’da tescillenen bir masa tasarımınızın süresi 2015’te dolduysa, tasarım tescili sona erer.
Ancak bu masa, aynı zamanda eser niteliği taşıyorsa, eser koruması 2060 yılına kadar devam edebilir.
Bu durum, taklitçilere karşı çok güçlü bir hukuki silah oluşturur.
8. Marka & Ticari Başarıya Katkısı
Tasarımı eser koruması altına almak, sadece hukuki değil, markalaşma sürecinde de itibar sağlar.
Bir ürünü sadece “tasarım” değil, aynı zamanda “eser” olarak konumlandırmak, onun kültürel değerini artırır.
Sonuç
Tescilli bir tasarımınız varsa, ona sadece “şekil” gözüyle bakmayın.
Belki de o, bir eserdir.
Ve bu eser, size 70 yıl sürecek güçlü bir koruma sağlayabilir.
Ayrıntılı bilgi almak için 0216 553 22 23 telefon üzerinden hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz. İletişim bilgilerimiz için tıklayın.
