Endüstriyel tasarımlar, ürünlerin dış görünümünü şekillendiren ve pazarda fark yaratmalarını sağlayan en önemli fikrî mülkiyet varlıklarındandır. Ancak her tasarım tescil edilebilir değildir. Bir tasarımın hukuken korunabilmesi için belirli korunabilirlik kriterlerini sağlaması gerekir.
Bu makalede, endüstriyel tasarım başvurusu yapmadan önce dikkat edilmesi gereken hukuki ve teknik kriterleri, başvuru öncesi hazırlıkları ve başvurunun incelenme sürecine hazırlık yollarını ayrıntılı şekilde ele alıyoruz.
Endüstriyel Tasarım Nedir?
Endüstriyel tasarım, bir ürünün tamamının veya parçasının çizgi, biçim, şekil, renk, doku veya malzeme gibi unsurlarla kazandığı görsel niteliğidir. Teknik işlevden ziyade dış görünüme odaklanır.
Örnekler:
- Bir sandalye tasarımının ayak biçimi,
- Çaydanlığın tutacak formu,
- Ambalaj kutusunun dış hatları.
1. Tasarımın Korunabilir Olması İçin Temel Kriterler
A) Yenilik Kriteri
Bir tasarım, dünya çapında kamuya sunulmamış olmalıdır. Tasarım, başvuru tarihinden önce herhangi bir yerde yayımlandıysa artık “yeni” kabul edilmez.
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Fuar katılımı,
- Sosyal medyada paylaşım,
- Online satış platformlarında yayınlama,
yeni olma özelliğini ortadan kaldırabilir.
⮞ Tasarımınızı kamuya sunmadan önce mutlaka tescil başvurunuzu tamamlayın.
B) Ayırt Edici Nitelik
Tasarım, ilgili kullanıcı üzerinde farklılık hissi uyandırmalıdır. Mevcut tasarımlarla büyük benzerlik gösteren tasarımlar ayırt edici sayılmaz.
Ayırt Ediciliği Azaltan Unsurlar:
- Yaygın formlar,
- Geçici modaya ait tasarım ögeleri,
- Teknik zorunluluklardan doğan şekiller.
⮞ Tasarımın pazardaki mevcut ürünlerden görsel olarak farklı olması gerekir.
C) Teknik Fonksiyona Bağlı Unsurların Dışlanması
Yalnızca teknik işlevi yerine getirmek için tasarlanmış unsurlar, tasarım koruması kapsamına girmez.
Örnek:
- Bir vida dişlisi sadece teknik fonksiyon için tasarlanmışsa tescil edilemez.
- Ancak dişlinin estetik biçimi özgünse bu yönü korunabilir.
2. Korunamayan Tasarım Unsurları
Bazı tasarımlar, yapıları gereği tescile uygun değildir. Bunlar:
- Zorunlu teknik şekiller (örneğin, standart dişli yapısı),
- Kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı tasarımlar,
- Ulusal semboller, bayraklar, armalar.
⮞ Başvuru öncesinde, tasarımın kapsamı dikkatle değerlendirilmelidir.
3. Başvuru Öncesi Hazırlık Süreci
A) Tasarım Belgelerinin Hazırlanması
Tescil başvurusu için gerekli olan görsel materyallerin doğru ve eksiksiz olması büyük önem taşır.
Gerekli Belgeler:
- 1 ana görünüm (ön/üst),
- 5 yardımcı görünüm (sağ, sol, arka, alt, perspektif),
- Tasarımın açıklaması (isteğe bağlı ama önerilir),
⮞ Görseller teknik çizim değil, görsel algıyı ortaya koyan kaliteli görüntüler olmalıdır.
B) Tescil Edilecek Tasarımın Kapsamı
Tek başvuru ile çoklu tasarımlar tescil edilebilir. Ancak tasarımlar “aynı ürün grubu” içinde olmalıdır.
Örnek:
Aynı başvuruda 6 farklı sandalye modeli tescil edilebilir; fakat sandalye ve masa birlikte tescil edilemez.
C) Ön Araştırma Yapılması
Başvuru yapılmadan önce, benzer tasarımların tescil durumu incelenmelidir.
Araçlar:
- TÜRKPATENT Tasarım Portalı,
- EUIPO DesignView veri tabanı,
- WIPO Global Design Database.
⮞ Ön araştırma sayesinde hem tescil reddi riski azaltılır hem de tasarımın ayırt edici yönleri vurgulanabilir.
4. Endüstriyel Tasarım Başvuru Süreci
Aşamalar:
- Başvuru Dosyasının Hazırlanması
- Sistem üzerinden e-imza ile başvuru yapılır.
- Şekli İnceleme
- Eksik belge varsa bildirilir.
- Yayın Süreci
- 3 ay süreyle bültende ilan edilir.
- İtiraz Süreci
- 3. kişiler bu sürede itiraz edebilir.
- Tescil ve Belgelendirme
- Sorun çıkmazsa tasarım 5 yıllık süreyle tescil edilir.
⮞ Tescil süresi 25 yıla kadar 5’er yıllık periyotlarla uzatılabilir.
5. İncelemeye Hazırlık: Başvuru Reddedilmesin Diye Ne Yapmalı?
A) Profesyonel Görsel Hazırlık
Yetersiz ya da karmaşık görseller, şekli reddin başlıca nedenidir.
- Arka plan sade olmalı,
- Tasarım net görünmeli,
- Perspektif görünümler, detay vermeli.
B) Tanım ve Açıklama Metni
Zorunlu değil ama önerilen bir bölümdür. Tasarımın hangi yönlerinin korunmasının istendiğini açıkça ifade eder.
C) Benzerlik Analizi
Başvuru öncesi uzman desteğiyle mevcut tescilli tasarımlarla karşılaştırmalı analiz yapılmalıdır.
6. Sık Yapılan Hatalar ve Çözüm Önerileri
|
Hata |
Sonuç |
Çözüm |
|
Tasarım kamuya sunulmuşken başvuru yapılması |
Reddedilme |
Kamuya sunulmadan önce başvur |
|
Yetersiz görsellerle başvuru |
Şekli ret |
Profesyonel görseller kullan |
|
Teknik unsurların tescil edilmek istenmesi |
Kısmi red |
Sadece estetik unsurları başvur |
|
Farklı ürün gruplarını tek başvuruda sunmak |
Reddedilme |
Her ürün için ayrı başvuru |
7. Tasarım Tescilinin Sağladığı Haklar
- Taklit ürünlere karşı hukuki koruma,
- Gümrükte el koyma ve ürün durdurma hakkı,
- Lisanslama ve gelir modeli oluşturma,
- Marka değerini artırıcı etki.
8. Tasarımın Ticari Değeri Nasıl Artırılır?
A) Marka ile Entegre Koruma
Tasarım, markayla bütünleşik kullanılmalı. Logo, ambalaj, ürün görünümü birlikte düşünülmeli.
B) Tescil Sonrası Tanıtım
Tasarımın tescil edildiği ilan edilmeli. Tescil numarası ambalajlarda ve tanıtımda kullanılmalı.
C) Uluslararası Tescil Düşünülmeli
Özellikle ihracat yapan firmalar için Lahey Sistemi veya doğrudan ülke bazlı başvurular kritik önemdedir.
Sonuç: Etkili Bir Tasarım Tescili Stratejik Bir Yatırımdır
Endüstriyel tasarımlar yalnızca estetik değil, aynı zamanda ticari başarıyı da doğrudan etkileyen varlıklardır. Doğru hazırlanmış bir tasarım tescili;
- Ürünlerinizi kopyalamaya karşı korur,
- Pazarda fark edilirliğinizi artırır,
- Yasal haklarınızı güçlendirir.
Bu süreçte, hem başvuru hem de itiraz aşamalarında uzman bir marka ve tasarım vekilinden destek almak, yatırımınızın korunması açısından kritik bir adımdır. Ayrıntılı bilgi almak için 0216 553 22 23 telefon üzerinden hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz. İletişim bilgilerimiz için tıklayın.
