Yapay Zeka Tarafından Üretilen Buluşlar Patentlenebilir mi?
Kısa cevap: Bugünkü patent hukukuna göre, yapay zeka (YZ) tarafından tamamen otonom olarak üretilen bir buluş, birçok ülkede patentlenemez. Ancak insan katkısı varsa ve bu katkı yeterli düzeydeyse, bu durumda patent verilebilir.
1. Patentlenebilirlikte Temel Kriter: “İnsan Mucit”
Patent sistemleri, şu soruyu temel alır:
“Buluşu kim yaptı?”
Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO), Avrupa Patent Ofisi (EPO), ABD Patent ve Marka Ofisi (USPTO) ve Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT), patent başvurusunda bir insanın mucit olarak gösterilmesini zorunlu tutar.
Örnek:
- 2019’da, Stephen Thaler adlı bir mucit, DABUS isimli bir yapay zeka sisteminin geliştirdiği iki buluş için patent başvurusunda bulundu:
- “Gıda kabı” (fraktal bazlı yapı)
- “Acil durum ışığı” (sinirsel aktivasyona tepki veren sistem)
- EPO, USPTO ve Birleşik Krallık IP Ofisi bu başvuruları reddetti. Gerekçe: “Mucit yalnızca gerçek kişi olabilir.”
2. İnsan-Katılımlı Yapay Zeka Buluşları Patentlenebilir
Eğer yapay zeka sadece bir yardımcı araç olarak kullanılmışsa ve buluşun teknik katkısı insana aitse, patent başvurusu yapılabilir.
Örnekler:
- Bir mühendis, yeni bir otomotiv süspansiyon sistemini YZ destekli bir optimizasyon aracıyla geliştirirse → Patentlenebilir.
- Bir doktor, teşhis algoritmasını yapay zeka yardımıyla geliştirirse → Patent başvurusu yapılabilir.
3. Türk Patent Mevzuatına Göre Durum
Türk Patent ve Marka Kurumu da Avrupa Patent Sözleşmesi (EPC) ile uyumlu olarak hareket eder.
Sınai Mülkiyet Kanunu’nda, mucidin gerçek kişi olması gerektiği hüküm altındadır.
Bu nedenle, YZ'nin tek başına mucit olarak gösterildiği başvurular reddedilir.
4. Gelecekte Ne Olacak?
Yapay zeka sistemlerinin gelişmesiyle birlikte, özellikle “ortak mucitlik” (co-inventorship) ve yeni mülkiyet modelleri üzerine yasal düzenlemeler beklenmektedir. Avrupa Komisyonu, bu konuda politika belgeleri üretmeye başlamıştır. WIPO da bu alanda danışma toplantıları yapmaktadır.
Sonuç
Yapay zeka, bugünkü hukuk sisteminde yalnız başına mucit olamaz. Ancak insan katkısının olduğu senaryolarda, YZ destekli buluşlar patentlenebilir.
Bunun için başvuru dosyasında YZ'nin “yardımcı araç” olarak kullanıldığını, buluş fikrinin insana ait olduğunu açıkça belirtmek gerekir. Ayrıntılı bilgi almak için 0216 553 22 23 telefon üzerinden hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz. İletişim bilgilerimiz için tıklayın.[...]